Wat is een klompvoet?
Een klompvoet is een aangeboren afwijking aan de voet en het onderbeen. Het is vooral zichtbaar aan de stand van de voet, maar de afwijking begint eigenlijk al onder de knie. Een klompvoet staat gekanteld op het been, naar binnen gedraaid. De hak wijst naar beneden en de voetzool naar boven. De voet zelf is volledig ontwikkeld, maar kan wel een kromming hebben en wat holler en spitser zijn dan normaal.
Vaak is een klompvoet ook iets kleiner dan een gemiddelde babyvoet. Het kan aan één kant voorkomen, maar een baby kan ook klompvoeten hebben aan beide benen.
Er bestaat bij veel mensen een verkeerd beeld over wat een klompvoet precies is. Sommigen denken dat de voet eruitziet als een vervormd klompje, maar dat is niet het geval. Die verwarring ontstaat vooral door de naam 'klompvoet', terwijl het niets met een klomp te maken heeft. De term is een verbastering van het Engelse 'clubfoot': vernoemd naar een golfclub. De stand van een klompvoet lijkt namelijk een beetje op de vorm van een golfclub.
Lees ook: De dochter van Miriam heeft het Syndroom van Kleefstra: 'Onze kinderarts moest het ook opzoeken.'
Voorbeeld van een klompvoet bij een baby.
Wat is de oorzaak van een klompvoet?
Bij een klompvoet zijn tijdens de zwangerschap de spieren, banden en pezen in het onderbeen en de voet niet goed meegegroeid met de rest van de voet. Het gevolg is dat die onderontwikkelde spieren en pezen de voet in een gekantelde, kromme stand trekken.
Wat precies de oorzaak van een klompvoet is, is nog niet bekend. Erfelijke factoren spelen een rol, maar er kunnen ook andere oorzaken zijn waardoor de voet in een afwijkende stand gaat staan. Zoals:
Een neurologische aandoening, bijvoorbeeld een open ruggetje.
Een verstoring van de zenuwvoorziening van de voet.
Een afwijkende ligging in de baarmoeder, zoals een stuitligging.
Een bindweefselziekte.
Mechanische oorzaken, zoals te weinig vruchtwater.
Een onbekende oorzaak.
Zie ook: Open ruggetje en open schedel bij baby
Klompvoet en andere afwijkingen
Een klompvoet kan voorkomen in combinatie met andere aandoeningen. Zo kunnen kinderen met een open ruggetje (spina bifida) ook klompvoeten hebben: de verstoorde ontwikkeling van het ruggenmerg kan de ontwikkeling van de benen beïnvloeden. Er is ook een aantal syndromen waarbij de kans op een klompvoet groter is, zoals het syndroom van Down. Maar de meeste kinderen met een klompvoet hebben geen syndroom of andere aangeboren afwijkingen.
Hoe vaak komt een klompvoet voor?
Jaarlijks worden er in Nederland iets meer dan tweehonderd baby's geboren met een klompvoet. Hiervan heeft de helft van de kinderen twee klompvoeten. De aandoening komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes.
Als je eerste kind bij de geboorte een klompvoet had, terwijl zowel jij als je partner normale voeten heeft, is de kans op een klompvoet bij een toekomstig broertje of zusje ongeveer twee procent.
Klompvoet herkennen
Vaak wordt een klompvoet al bij de 20 wekenecho gezien. Er wordt dan specifiek gekeken naar eventuele afwijkingen aan de armen of benen. Als tijdens de 20 wekenecho een afwijking wordt geconstateerd, volgt daarna meestal een extra medische echo. Daarbij wordt specifiek gekeken naar de voeten van je ongeboren kind. Blijkt uit deze echo dat het inderdaad gaat om een klompvoet, dan word je doorverwezen naar een kinderorthopeed in een Klompvoetcentrum.
Het kan zijn dat een klompvoet wordt gemist tijdens de 20 wekenecho. In dat geval zal een klompvoet herkend worden na de bevalling. Het valt vrijwel direct op tijdens de eerste controle na de geboorte. Soms kan er wat twijfel zijn: is er sprake van een klompvoet of een vervorming van de voet door een liggingsafwijking in de baarmoeder?
Het kan zijn dat de voet tijdelijk is vervormd door de ligging van het kind in je buik. Een kinderarts kan vaststellen of dat het geval is door zachtjes te proberen de voet in de juiste stand te bewegen. Als dat lukt, is er sprake van een tijdelijke vervorming. Lukt het niet, dan gaat het om een klompvoet.
Of je het nou al weet sinds de 20 wekenecho of het pas na de geboorte ziet: de definitieve diagnose van een klompvoet wordt altijd pas gesteld na lichamelijk onderzoek van een kinderorthopeed.
Bevallen van een baby met een klompvoet
Weet je sinds de 20 wekenecho dat je baby een klompvoet heeft? Dan word je doorverwezen naar een kinderorthopeed voor meer informatie. Voor de bevalling verandert er niet veel: je mag nog zelf kiezen of je thuis wilt bevallen of poliklinisch, tenzij er een andere medische indicatie is waardoor je in het ziekenhuis moet bevallen.
Lees ook: Bevallen: thuis of in het ziekenhuis?
Mijn kind heeft een klompvoet, wat nu?
Als op een echo wordt gezien dat je baby een klompvoet heeft, wordt er een afspraak gemaakt bij een Klompvoetcentrum. Daarvan zijn er op dit moment 11 verspreid door Nederland. Bij een Klompvoetcentrum vertelt een kinderorthopeed wat jullie en je kind te wachten staat. Hij zal ook vertellen hoe het behandeltraject gaat verlopen.
Na de geboorte wordt de definitieve diagnose gesteld door middel van een lichamelijk onderzoek. Soms is een röntgenfoto nodig, maar meestal niet. Tijdens het stellen van de diagnose zal de kinderorthopeed ook een inschatting maken van de ernst van de klompvoet en wat de juiste behandeling is. Elke klompvoet is anders, het hangt onder andere van de soepelheid van de spieren en pezen af hoe makkelijk hij te behandelen is.
Doet een klompvoet pijn?
Een klompvoet op zich doet geen pijn. Maar als een klompvoet niet wordt behandeld, gaat je kind op de buitenkant van zijn voet lopen. Dit kan veel klachten geven, zoals pijn en drukplekken.
Hoe wordt een klompvoet behandeld?
De behandeling van een klompvoet is een intensief traject, vooral het eerste jaar. Er wordt bij voorkeur al binnen 48 uur na de geboorte gestart met de behandeling van de klompvoet door 'm in te gipsen. De behandeling duurt in totaal zo'n vier jaar.
Alle baby's met een klompvoet krijgen dezelfde behandeling. Die mag alleen worden uitgevoerd door kinderorthopeden die werken bij een Klompvoetcentrum. De behandeling bestaat uit vier stappen en heet de Ponseti-methode. Artsen die niet bij zo'n centrum zijn aangesloten, mogen dus ook geen klompvoeten behandelen.
Ingipsen
Met het gipsverband wordt de stand van de voet beetje bij beetje gecorrigeerd. Het been wordt vanaf de teen tot aan de lies ingegipst. Je moet daarna regelmatig met je baby naar het ziekenhuis om het gips te vervangen, ongeveer elke vier tot zeven dagen. Elke keer wordt de voet iets meer in de juiste positie gezet.Tenotomie
Na een paar maanden wordt een tenotomie gedaan. Dit houdt in dat er onder verdoving een snee in de achillespees wordt gemaakt. Bij een klompvoet is de achillespees te kort en rekt deze niet genoeg. Door de achillespees door te snijden komt er meer ruimte en kan de voet in de juiste positie verder groeien. Na een tenotomie krijgt je baby opnieuw gips, dat blijft een paar weken zitten. De achillespees herstelt zich in die periode weer.Brace
Na die operatie moet je kind een paar maanden een brace dragen. De eerste drie maanden moet hij daar ook mee slapen. De brace is een soort spalk tussen de twee voeten van je baby: de voeten worden er met schoentjes aan vastgemaakt. Ook als je baby maar één klompvoet heeft, moeten beide voeten in de brace. De spalk houdt de behandelde klompvoet in de goede positie. Ook in deze periode moet je kind regelmatig op controle komen. Na een tijdje hoeft je kind de brace niet meer overdag te dragen, alleen nog maar 's nachts. Dat duurt tot de vierde verjaardag van je kind.Nacontroles
Als je kind 4 jaar is en de brace goed heeft geholpen, is de behandeling in principe klaar. Je kind moet nog wel jaarlijks op controle komen zolang hij groeit. Meestal tot een jaar of 18.
Is het resultaat van de behandeling niet voldoende? Dan moet je kind nog een keer geopereerd worden. Gelukkig komt dit heel weinig voor.
Kan een klompvoet genezen?
Een klompvoet is niet te genezen, maar wel goed te corrigeren. Het doel van de behandeling is dan ook om:
Een goede, neutrale stand van de voeten te creëren, zodat ze plat op de grond staan.
Dat de voeten volledig en pijnloos belast kunnen worden.
Dat je kind gewone schoenen kan dragen.
Dat je kind niet beperkt wordt in zijn dagelijks leven.
Bij negentig procent van de kinderen die behandeld worden in een Klompvoetcentrum wordt een klompvoet gecorrigeerd. Dit resultaat hangt voor een groot deel af van de inzet van de ouders. Zo moet de brace consequent gebruikt worden en op de juiste manier worden omgedaan.
Mogelijke gevolgen van een klompvoet
Klompvoeten hebben meestal nauwelijks of geen gevolgen voor de lichamelijke en motorische ontwikkeling van je baby. Bij de meeste kinderen verloopt de ontwikkeling zoals bij ieder ander kind. Je kind kan gewoon leren staan, lopen, rennen en springen. Ook kan hij later in principe elke sport doen die hij maar wil.
Welke schoenen bij een klompvoet?
Als de behandeling goed is verlopen, kan je kind z'n voet daarna volledig gebruiken, zonder pijn. Hij kan ook gewone schoenen dragen. Soms lukt dat niet en zijn er aangepaste schoenen nodig. De kans bestaat dat de voeten van je kind er iets anders uit blijven zien dan normaal en dat de kuit iets dunner blijft.
In principe heeft je kind geen fysiotherapie nodig. Soms wel, als het lopen niet helemaal goed gaat of als de spieren nog niet sterk genoeg zijn.
Lees hier meer over kinderfysiotherapie.
Praktische tips voor de behandeling
Deze tips helpen jou als ouder tijdens de behandeling van je baby's klompvoet:
In de periode dat je baby in het gips zit, kun je hem thuis niet in bad doen. Het gips mag niet nat worden. Op de dagen dat het gips verwisseld wordt, mag je kind in bad bij het Klompvoetcentrum.
Koop babysokjes in een maat groter, die over het gips heen passen.
Datzelfde geldt voor broeken: kies voor een grotere maat of voor een soepele, rekbare stof die makkelijk over het gips heen gaat.
Je baby wordt zo ingegipst dat het gewoon mogelijk is om luiers te verschonen.
Als je baby in het gips of in een brace zit, past hij – als het goed is – gewoon in een autostoeltje, buggy of kinderwagen en in de meeste draagzakken.
Heeft je kind pijn door de brace, of zie je rode plekken of blaren? Meld dit dan meteen bij je kinderorthopeed. Waarschijnlijk knelt de brace of is het tijd voor een grotere maat.
Video: zo werkt de Ponseti-methode
Bron: Stichting Klompvoet Nederland
Bronnen: Maartenskliniek, Stichting Klompvoet Nederland, Maxima MC
