Jouw kind van 4 jaar in het kort
Waarom? Hoger, mama! Samen spelen. Ga ik stuk? Zelf doen!
1. Verstandelijk
Je kleuter van 4 jaar mag nu naar de basisschool. Hij kan het redelijk volhouden om naar de juf of meester te luisteren, spelenderwijs taakjes en kringgesprekken te doen en rekening te houden met leeftijdgenoten. Dat gaat de ene keer natuurlijk beter dan de andere, maar dat is heel normaal. Gelukkig mag er ook nog heel veel gespeeld worden in de klas. Je kunt ervoor kiezen om je kind eerst alleen de ochtenden naar school te laten gaan, om aan het nieuwe ritme te wennen. Wat het beste is voor jouw kind, kun jij het beste bepalen. Vertrouw op je gevoel, doe wat bij jou en je kind past.
Leuk: Lunchtrommel en beker uitzoeken!
Je kind is leergierig en kan trots laten weten welke kleuren hij kent en hoever hij kan tellen. Hij 'tekent' zijn naam graag, soms met letters in spiegelbeeld. Hij vraagt je de oren van het hoofd met 'waarom dit' en 'waarom dat'. Kinderen van 4 jaar hebben moeite met tijdsbesef en opeenvolgende gebeurtenissen. In veel kleuterklassen hangen daarom series plaatjes van de dagelijkse activiteiten. Dat geeft houvast. Op deze leeftijd is het ook lastig om een hele schooldag na te vertellen. Veel kleuters klappen dicht bij een vraag als 'Hoe was het op school?'. Ze kunnen zich de dag nog niet zo goed herinneren. Laat de vraag dus achterwege; geef je kind wat te drinken en een boterham en laat hem even hangen op de bank. De verhalen komen later wel.
Tip: maak samen een weekkalender waarop je kind kan zien wat er elke dag gebeurt: naar school, op dinsdag gym, donderdag naar de opvang, vrijdag al vroeg vrij, enzovoorts. Kleuters mogen dan weinig besef van tijd hebben. Toch vinden ze het fijn om grip op de dag te hebben.
Lees ook: Praten over school? Zo vertelt je kind meer
2. Cognitieve ontwikkeling
Als je kind van 4 jaar voor het eerst naar school gaat, wordt er voortgeborduurd op wat hij eventueel al spelenderwijs op het kinderdagverblijf heeft geleerd.
Je kind van 4 jaar:
kan tellen tot tien.
herkent de cijfers 1 t/m 5.
heeft besef van de begrippen meer-minder, veel-weinig, erbij-eraf, groter-kleiner, dikste-dunste, voor-naast-op.
herkent groepjes van twee en drie zonder te tellen.
kan een cirkel, driehoek, vierkant en rechthoek benoemen.
herkent de kleuren rood, geel, blauw en groen.
Meer lezen: Dit leert je kind nog mere in groep 1
3. Lichamelijke/Motorische ontwikkeling
De meeste kleuters kliederen graag met van alles en nog wat. Door te kliederen, worden de zintuigen beter ontwikkeld en de fantasie van je kind wordt erdoor geprikkeld. De beste kliedermaterialen zijn zand en water, klei en vingerverf en deeg.
Door middel van kleine taakjes kun je de motorische ontwikkeling van je kind stimuleren. Helpen bij het tafeldekken stimuleert zijn oog-handcoördinatie. Hij leert zo ook dat je met breekbare bordjes beter rustig kunt lopen. Laat je ze vallen, dan gaan ze kapot.
Tip: als je kleuter helpt met was ophangen, gebruikt hij zijn hele lichaam. Eerst bukken om een broekje uit de mand te vissen, opstaan, dan een knijper pakken en daarop drukken om het broekje op te hangen aan het wasrek.
Kleuters zijn dol op klimmen en klauteren, maar kennen hun grens nog niet. Ineens zitten ze op een ladder, halverwege een boom, of springen ze van een te grote hoogte naar beneden. Verbieden werkt niet bij alle kinderen, want de uitdaging blijft. Leer je kind dus veilig te klimmen (altijd met een hand en twee voeten vast, of een voet en twee handen vast). En leer hem steeds stapje voor stapje van iets hogers te springen. Blijf erbij, zodat je hem kunt opvangen. Dit geeft lichaamsbeheersing en hierdoor ervaart hij wat hoog/laag en smal/breed is.
Jonge kinderen zijn heel druk bezig met hun lichaam en zijn geïnteresseerd in het verschil tussen jongens en meisjes. Dat betekent dat de poep, pies, piemels, borsten en pipi's je om de oren vliegen. Ook dat hoort erbij en gaat (ooit) weer over. Lees hier meer over het nut van de poep- en plasfase.
4. Sociaal-emotionele ontwikkeling
Op school wil je vierjarige er graag bij horen en met klasgenootjes spelen. Een vriendje is leuk en geeft je kind houvast op school. Soms durft een kind niet. Maak in dat geval zelf speelafspraken direct met de ouders. Begin met een speeldate in jouw huis, dat is laagdrempeliger. Of ga de eerste keer even mee op speeldate naar een vriendje om het ijs te breken. Als je kind op zijn gemak is, zal hij het waarschijnlijk niet erg vinden als je even weggaat. Het helpt ook als je kind naar dezelfde club gaat als klasgenootjes. Hij leert ze dan op een andere manier kennen en beleeft plezier aan nieuwe activiteiten als voetbal of knutselen. Door met elkaar om te gaan, leren kinderen welke grenzen er zijn. Samen spelen is leuk, maar een ander kind hard duwen, levert hem geen applaus op.
Tip: beperk het aantal speelmiddagen, bijvoorbeeld tot een à twee per week. School kost energie en je vierjarige heeft ook behoefte aan lekker alleen klooien en bijkomen. Het kan ook zijn dat je kind de eerste weken of maanden helemaal geen behoefte heeft aan speeldates, en dat is natuurlijk ook prima.
Om je kleuter goed te kunnen begrijpen, is het handig om eens na te denken over wat voor een soort kind je kleuter eigenlijk is. Je hebt extraverte en introverte kinderen. De laatste is meer naar binnen gekeerd en heeft wat meer tijd nodig om aan nieuwe situaties te wennen. Kinderen verschillen ook in hun emoties. Sommige kinderen zijn snel van slag, terwijl anderen een stevige indruk maken. Een introvert kind dat snel van slag is heeft waarschijnlijk meer steun nodig om zich prettig te voelen. Een extravert kind dat stevig in zijn schoenen staat, gaat gemakkelijker zijn eigen gang. Er bestaat hierbij absoluut geen goed of fout, het geeft jou simpelweg handvaten om je kind beter te kunnen steunen en stimuleren in wat hij nodig heeft. Lees hier welk type kind jij hebt.
Tip: als je weet hoe je kind in elkaar zit, kun je daar met de juf of meester over praten. Die kan daar dan op inspelen in de klas en op de speelplaats. Toch is het goed om je kind niet een stempel te geven. Op deze leeftijd kan verlegenheid of bazig zijn een fase zijn. In de loop van de tijd kan een kind zich nog ontwikkelen.
5. Persoonlijkheid/gedrag
Een vierjarige gebruikt zijn fantasie om de wereld te begrijpen en experimenteert met verhalen en rollen. Misschien loopt hij wel dagenlang als superman of als prinses rond. Hij leert hiermee wat anderen doen, denken en voelen en dat helpt bij de gewetensontwikkeling en het leren rekening te houden met anderen. De rollen helpen ook om ervaringen te verwerken. De angst van een ziekenhuisopname kan bijvoorbeeld worden verwerkt als je kind doktertje speelt en zijn eigen knuffels 'opereert'. Hij wordt dan de baas over ziekte en pijn. Fantasie en werkelijkheid lopen bij vierjarigen nog door elkaar. De kleinste schram, maar ook het knippen van haren of nagels kan hierdoor paniek geven ('ik ga kapot!'). Bagatelliseer die angst niet.
Tip: als je kind in de spiegel meekijkt bij de kapper, ziet hij dat er geknipt wordt en voelt hij meteen dat het pijnloos is. Dat helpt. Nagels knippen gaat beter als je kind eerst zelf met een nagelknippertje of vijltje een stukje van zijn nagel mag halen.
6. Opvoeding: kind 4 jaar
Spanningen
Naar school gaan kost je kind in het begin veel energie en dat merk je thuis goed. Ook al is hij op school superlief, thuis kan hij behoorlijk tekeergaan om opgekropte spanningen af te reageren. Misschien mocht hij niet mee doen in de huishoek of moest hij op zijn tenen lopen tijdens het buitenspelen. Bij jou voelt hij zich veilig genoeg om dat te kunnen uiten. Hij vertrouwt erop dat je toch wel van hem blijft houden. Hij kan ook terugvallen in zijn ontwikkeling; sommige kinderen gaan weer duimen, kinderachtig praten of plassen weer in hun broek of bed. Dit is een tijdelijke manier van het verwerken van spanning. Maak er geen big deal van. Als je kleuter op school gewend is, komt de energie terug en gaat hij weer verder met zijn ontwikkeling.
Zelf doen
Dan kan je vierjarige zelfs superstoer worden en zeggen dat hij alles zelf wel kan. Dat is natuurlijk niet helemaal zo. Maar laat hem maar proberen hoever hij komt met tandenpoetsen, aankleden, schoenen aantrekken, jas dichtritsen enzovoort. Geef hem de vrijheid en ruimte om te oefenen, ook al kost dat in het begin veel meer tijd. Geef het gevoel dat het niet uitmaakt als het misgaat, jij bent tenslotte in de buurt voor het geval hij toch een beetje hulp nodig heeft.
Sorry
Moet je je excuses aanbieden aan je kind als je buiten proportie boos reageert? Absoluut, zeggen veel deskundigen. Toegeven dat je een fout hebt gemaakt, ondermijnt je autoriteit niet, het maakt je alleen maar geloofwaardiger. Door je kleuter erop te wijzen dat jij weet dat je over de grens bent gegaan wat betreft de regels van goed gedrag onderstreept het feit dat die regels heel belangrijk zijn. Het laat zien dat je menselijk bent en dat je berouw toont. Heel waardevolle lessen. Plus, jij voelt je achteraf een stuk beter. Lees hier ons uitgebreide artikel: zo leer je je kind 'sorry' zeggen.
Empathie
Als je kind ergens over blijft klagen, is je eerste impuls misschien om ongeduldig of geïrriteerd te reageren. Maar probeer dan juist empathisch te zijn. Een klacht is een mening, en je wil dat je kind snapt dat het goed is om te zeggen wat hij denkt en dat zijn gevoelens ertoe doen. Probeer hem te helpen met het verwoorden van datgene wat hem dwars zit, zonder dat hij daarmee iemand op z'n ziel trapt.
Lees ook: Dit kan een kind van 5 jaar
Een kind van 4 jaar*:
Kan tot tien tellen en cijfers herkennen
Herkent en benoemt vormen en kleuren goed
Tekent steeds betere poppetjes
Kan misschien al zijn naam schrijven (soms in spiegelbeeld)
Kan knippen
Klimt op klimrekken, in bomen en op ladders
Kan huppelen en hinkelen
Snapt begrippen als meer-minder, groter-kleiner, voor-naast-op, erbij-eraf
Kan zich aan simpele spelregels houden
En vervangt het imitatiespel voor fantasiespel
Lees hier meer over de ontwikkeling van kinderen van 4 jaar.
*Deze informatie is gebaseerd op de gemiddelde ontwikkeling van een kleuter. Ieder kind is uiteraard uniek en ontwikkelt zich zijn eigen tempo en manier.
Dit leert je kind als hij 4 jaar oud is
Kleuters zijn ontzettend leergierig. Daardoor zal hij het komende jaar spelenderwijs ontzettend veel nieuwe dingen leren. Niet alleen op school, maar ook gewoon thuis of tijdens het buitenspelen. Je kunt onder andere verwachten dat je kind in zijn vijfde levensjaar:
steeds beter kan uitleggen wat hem bezighoudt
eenvoudig kan optellen en aftrekken onder de twaalf
begrippen als lengte, inhoud en gewicht gaat herkennen
tijdsaanduidingen als eerder, later, gisteren gaat gebruiken en dagen en dagdelen benoemt
zelf knutselwerkjes kan maken, door te knippen, plakken en vouwen
een koprol kan maken
misschien leert fietsen zonder zijwieltjes
klaar is voor zwemles
Bronnen: Nederlands Jeugdinstituut, Centrum Jeugd en Gezin Maasland
Hoe ontwikkelt jouw kind zich, jaar na jaar, vanaf het moment dat hij naar de basisschool gaat? Elk kind is anders en ontwikkelt zich op zijn eigen tempo, dat vooropgesteld. En met die belangrijke nuance in gedachten geven wij je een algemeen overzicht van wat je zou kunnen verwachten van je 4-jarige dochter, je 5-jarige zoon, enzovoorts, tot en met je 12-jarige puber.
