Sexting en je kind: wat je als ouder moet weten

Wat is sexting?

Sexting is een samenvoeging van de woorden 'sex' en 'texting'. Wat betekent sexting: het verzenden en ontvangen van seksueel getinte tekstberichten en suggestieve (naakt)beelden. In de meeste gevallen is er vrijwillig voor geposeerd en gebeurt sexting privé, in vertrouwen en met toestemming tussen twee jongeren die elkaar kennen. Het is dan een vorm van experimenteren die past bij de seksuele ontwikkeling van jongeren. Maar de foto's en filmpjes kunnen (later) ook worden doorgestuurd en zich via social media snel verspreiden en dan kan sexting een heel andere lading krijgen.

Hoe vaak komt sexting voor onder jongeren?

Volgens cijfers van de GGD's uit 2021 doet 3,5 procent van de Nederlandse middelbare scholieren aan sexting. Het gaat dan om het versturen van een naaktfoto of sexfilmpje van zichzelf aan iemand anders. Meisjes versturen vaker seksueel getinte berichten en foto's (3,7 procent) dan jongens (3,2 procent). Ook is er verschil per regio, de percentages variëren van 2,3 tot 4,8 procent.

Uit onderzoek uit 2017 blijkt dat 6,4 procent van de ondervraagde jongeren tussen de 12 en 17 jaar weleens een intieme foto van zichzelf heeft verstuurd en 23,1 procent heeft weleens zo'n foto ontvangen. Ook heeft 6,2 procent van de jongeren weleens een seksueel getinte foto van een ander doorgestuurd.

Waarom doen tieners aan sexting?

Jongeren groeien op met mobiele telefoons en social media als Snapchat, TikTok en Instagram. Ze maken en delen veel foto's en filmpjes, dit is een belangrijk onderdeel van hun sociale leven. Daarnaast zijn jongeren hun seksualiteit aan het ontdekken. Ze experimenteren, zijn vaak impulsief, dagen elkaar uit en willen er graag bij horen. Dat ze sexting interessant vinden, is in die zin niet zo raar. Jongeren sturen bijvoorbeeld sexy foto's naar elkaar om te flirten. Het is spannend of ze delen de beelden in een opwelling van verliefdheid of een lollige bui.

Zolang dit vrijwillig gebeurt, de zender en de ontvanger dit allebei leuk vinden, en de relatie gelijkwaardig is, hoeft dit geen probleem te zijn. Maar zodra een foto of filmpje ongewenst (verder) wordt verspreid, kan dit heel nare gevolgen hebben. Daar staan tieners vaak niet bij stil.

Lees ook: Seksuele voorlichting geven aan je kind, hoe doe je dat?

Wat is shame sexting?

Sexting is het vrijwillig delen van seksueel getinte beelden, maar bij shame sexting gebeurt dit zonder toestemming van degene die wordt afgebeeld. Het is dan seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksuele intimidatie. Jongeren doen dit om aandacht te krijgen, stoer te doen, uit wraak of om iemand te pesten, te bedreigen of voor schut te zetten (slut shaming).

Voor het slachtoffer kan dit grote psychische gevolgen hebben. Het beschadigt het zelfbeeld, het vertrouwen in anderen en de band met vrienden en familie. Bijvoorbeeld doordat een slachtoffer van shame sexting wordt gepest of buitengesloten, of het niet durft te vertellen en zich afzondert. Uit schuldgevoel en schaamte durven slachtoffers vaak geen hulp te zoeken. Shame sexting kan leiden tot een ernstig gevoel van onveiligheid, depressiviteit en trauma.

Lees ook: Kinderen en social media, handige tips

Sexting is onuitwisbaar

Zodra een foto of filmpje is verstuurd, is er eigenlijk geen weg terug. Iets wat online is gedeeld, is heel lastig definitief te verwijderen en kan je daardoor heel lang blijven achtervolgen. Zolang de sexting-beelden vrijwillig en binnen een gelijkwaardige relatie worden uitgewisseld, lijkt dit risico misschien niet zo groot.

Toch weet je nooit of de ontvanger de beelden (ooit) doorstuurt naar klasgenoten of in een Telegram-groep post, bijvoorbeeld. Of dit nu kwaad bedoeld is of uit onnadenkendheid, de gevolgen zijn hoe dan ook groot. Ook op de lange termijn: een foto kan altijd weer opduiken. Dit kan ook praktische problemen geven, bijvoorbeeld als je kind later gaat solliciteren.

Lees ook: Cyperpesten: wat is het en hoe ga je ermee om?

Chantage na sexting

De pikante foto's of filmpjes kunnen ook worden gebruikt als chantagemiddel. Bij sextortion dreigt een ex, of zelfs een onbekende, om de beelden rond te sturen als het slachtoffer geen seks (meer) wil of geen nieuwe naaktbeelden stuurt. Bij grooming probeert de afperser op die manier een afspraakje met het slachtoffer af te dwingen.

Vaak weerhouden angst en schaamte een kind ervan om hulp te zoeken. Want wat als je ouders of anderen die beelden te zien krijgen? Ook denken veel slachtoffers dat het hun eigen schuld is: hoe kon ik zo dom zijn? Of ze denken dat anderen dat zullen zeggen. Helaas komt victim blaming (het slachtoffer de schuld geven) ook veel voor.

Is sexting strafbaar?

Sexting begint dus in de meeste gevallen onschuldig, als een vorm van experimenteren met seksuele gevoelens. In Nederland is het gedoogd als het met wederzijds goedvinden gebeurt, maar officieel is het strafbaar als het minderjarigen betreft. Volgens het Wetboek van Strafrecht gaat dit dan om kinderporno. Zowel de maker als de ontvanger van seksueel getinte foto's en video's van minderjarigen kan vanaf twaalf jaar worden vervolgd voor het maken, bezitten en verspreiden van kinderporno; een ernstig misdrijf.

Als jongeren onderling vrijwillig en met wederzijdse toestemming aan sexting doen, wordt dit niet als zedendelict gezien en is het niet strafbaar. Het kan wel worden bestraft als er sprake is van dwang, als het gaat om stiekem gemaakte beelden of als de één meerderjarig is en de ander minderjarig. Bij een eventuele aangifte wordt daarom goed gekeken hoe het beeldmateriaal tot stand is gekomen. Welke motieven waren er, hoe is het verspreid en wat is de relatie tussen de betrokkenen?

Sinds 2020 is ook 'wraakporno' strafbaar: het delen van naaktbeelden met anderen zonder toestemming van degene die wordt afgebeeld, en terwijl je weet dat dat nadelig is voor diegene. Het maakt daarbij niet uit of het slachtoffer wel toestemming gaf voor het maken van de beelden. Shame sexting kan hierdoor makkelijker worden bestraft. Overigens kan dit ook worden berecht onder andere artikelen van het Wetboek van Strafrecht, zoals schending van het portretrecht, smaad, oplichting of bedreiging.

Sexting voorkomen: wat kun je als ouder doen?

Als je dit leest, kun je je als ouder behoorlijke zorgen maken over wat je puber uitspookt met zijn telefoon. Je kunt onmogelijk voorkomen dat je kind met sexting in aanraking komt. Daarom is het des te belangrijker om dit bespreekbaar te maken. Uit diverse onderzoeken blijkt dat ouders hun kinderen al vanaf een jaar of elf kunnen vertellen over de risico's van sexting. Daarmee breng je ze niet op een idee, maar maak je ze juist sterker om de goede beslissingen te nemen als dat nodig is. Met tieners over seks-gerelateerde onderwerpen praten is misschien niet makkelijk, maar wel cruciaal.

Lees ook: Zo leer je je kind verstandig omgaan met media

4 dingen die je met je kind kunt bespreken:

• Vertel je kind wat hij moet doen als hij op social media of via WhatsApp met naaktfoto's in aanraking komt: verwijder de beelden en stuur ze niet door. Doe je dat toch, dan ben je niet alleen strafbaar, maar breng je degene die op de foto staat ook in grote moeilijkheden.

• Maak je tiener duidelijk dat hij heel voorzichtig moet zijn met sexting. Doe het liever niet, en áls je al uit de kleren gaat, zorg dan dat je gezicht of andere duidelijke kenmerken buiten beeld blijven. Denk aan: een kettinkje, een moedervlek of je stem – in het geval van een filmpje. Overigens kun je niet voorkomen dat er alsnog misbruik van deze beelden wordt gemaakt, omdat ze makkelijk bewerkt kunnen worden.

• Praat over grenzen aangeven. Vertel dat experimenteren met seks alleen fijn is als je je er allebei goed bij voelt. Chanteren, overhalen of onder druk zetten heeft niks met liefde te maken. Leer je kind dat nee zeggen tegen sexting altijd een optie is.

• Druk je kind op het hart dat hij meteen naar je toekomt als het misgaat met sexting, ondanks de schaamte. Hoe sneller je reageert, hoe beter. De kans op verdere verspreiding wordt daarmee kleiner.

Praten over sexting met je kind

Maak het niet te persoonlijk als je het gesprek aangaat. Praat over sexting in het algemeen, vanuit interesse, zonder oordeel. Gebruik voorbeelden uit de media of uit andere bronnen waarmee je het onderwerp kunt aankaarten. Stel je kind open vragen als:

• 'Ik las laatst dat er een naaktfoto van een meisje werd rondgestuurd onder scholieren. Wat hoor jij daarover?'

• 'Wat gebeurt er met zo'n meisje of jongen op de foto?'

• 'Wie kan dit kind hulp bieden, denk jij?'

• 'Wat is er nodig om shame sexting laten stoppen?'

Niet alle tieners praten open met hun ouders of vragen hen om hulp. Dat hoeft niet erg te zijn, als ze weten dat ze ook goed terecht kunnen bij meldknop.nl, helpwanted.nl en dekindertelefoon.nl. Ook vrienden zijn een belangrijke hulpbron; ze spreken dezelfde taal en begrijpen elkaar goed.

Lees meer: Kinderen en social media, 10 tips

Wat te doen bij sexting als het toch misgaat?

Wanneer jouw kind slachtoffer is geworden, zijn dit de stappen die je kunt ondernemen.

1. Praat erover
   Dat is een tip aan je kind zelf. Die boodschap moet jij als ouder eens in de zoveel tijd herhalen. Zeker als je zoon of dochter jonger is dan 18 jaar. Maak ook duidelijk dat als je kind het (nog) niet tegen je durft te vertellen, dat hij dan een andere volwassene in vertrouwen moet nemen. Samen kan er dan naar een oplossing gezocht worden. Denk bijvoorbeeld aan de mentor op school, met name als degene die de foto verspreid heeft naar dezelfde school gaat.

2. Google je kind
   Zoek de naam van je kind via Google en stel een Google Alert in. Als de foto ergens online staat, neem dan eerst een screenshot met de URL in beeld (dat is bewijsmateriaal) en neem daarna zo snel mogelijk contact op met die website. Vertel hoe oud je kind is en dat er geen toestemming voor plaatsing is gegeven. HelpwantedNL heeft hiervoor een aantal voorbeeld e-mails laten maken, die je kunt gebruiken. Je kunt de bewuste foto ook zoeken op internet via de zoekmachine Tineye. Dan kun je controleren of de foto nog op andere plekken online staat. Vind je de foto ergens, onderneem dan dezelfde stappen als hierboven.

3. Verzamel bewijs
   Je hebt misschien de neiging om alle foto's die je vindt zo snel mogelijk te verwijderen, maar het is belangrijker om eerst alles wat je vindt op te slaan als bewijs en daarna meteen actie te ondernemen. Hoe sneller alles in gang wordt gezet, hoe kleiner de kans op (meer) verspreiding.

4. Naar de politie
   Als je weet dat er een naaktfoto van je kind verspreid is, kan dat onder 'smaad' vallen. Dat betekent dat het imago van je zoon of dochter wordt geschaad door de verspreiding ervan. Dat is strafbaar en daar kun je dus aangifte van doen. Ga daarvoor naar de politie in jouw woonplaats. Je krijgt eerst een oriënterend gesprek. Je hoort dan of je aangifte kunt doen en wat dit voor jou betekent. Een belangrijke tip voordat je aangifte gaat doen: neem zoveel mogelijk bewijs mee. Denk aan:
   • Digitale prints van chatgesprekken (screenshots).
   • Informatie over degene die het online heeft gezet (naam, leeftijd, woonplaats, e-mailadres, nickname).
   • de URL waar de foto of video staat.

5. Emotionele steun
   Omdat de psychische impact zo groot kan zijn voor slachtoffers van shame sexting, is het belangrijk om je kind te steunen. Vertel hem dat het niet zijn schuld is, maar alleen die van de dader. Laat merken dat je er voor hem bent. Op de website van Slachtofferhulp vind je een 'checklist voor helpers' met advies hoe je je kind het beste kunt steunen als hij dit meemaakt, en je kunt hier ook hulp bij krijgen van een medewerker. Ook kan je kind zelf via Slachtofferhulp.nl (anoniem) chatten, mailen of bellen met een hulpverlener.

Bronnen: OM.nl, Kids.nl, Slachtofferhulp.nl, Helpwanted, Rutgers.nl