Wat zijn vitamines?
Het woord 'vitamines' is afgeleid van 'vitaal', wat 'noodzakelijk voor het leven' betekent. Vitamines zijn microvoedingstoffen die onmisbaar zijn voor de groei, ontwikkeling, het onderhoud, de bescherming en een goede werking van het lichaam. Je hebt vitamines nodig voor onder meer je spijsvertering, de celfuncties, bescherming tegen ziektes en om weerstand op te bouwen tegen verkoudheid of griep.
Er zijn dertien stoffen die vitamines worden genoemd, zoals vitamine C en D. Je lichaam kan een paar vitamines zelf aanmaken in kleine hoeveelheden. Zo wordt vitamine K aangemaakt in de darmen. Andere vitamines die je nodig hebt, zitten in voedingsmiddelen. Het Voedingscentrum geeft duidelijke en goed onderbouwde adviezen over extra vitamines voor je kind in elke leeftijdsfase.
In Nederland komen nauwelijks vitaminetekorten voor, dit ziet men alleen af en toe bij mensen die extreem eenzijdig of echt te weinig eten.
De belangrijkste vitamines voor kinderen
Als je kind gezond en gevarieerd eet, krijgt hij dagelijks via de voeding alle vitamines binnen die nodig zijn voor een goede ontwikkeling en weerstand. Het gaat onder andere om de volgende vitamines:
Vitamine A
Vitamine A is belangrijk voor de groei, een gezonde huid, haar, nagels, ogen en het afweersysteem. De vitamine zit in dierlijke producten, zoals vlees en vleeswaren en vooral in lever. Geef je kind niet te veel vitamine A, want dat kan voor kinderen schadelijk zijn. Lees hier hoe dat zit.Vitamine B6
Vitamine B6 zorgt voor de aanmaak van witte bloedcellen en het houdt de lymfeklieren, waar de witte bloedcellen worden gemaakt, gezond. De vitamine zit onder andere in vlees, eieren, vis, noten, brood, graanproducten, peulvruchten, groente, melkproducten en kaas.Vitamine C
Deze vitamine beschermt de lichaamscellen. Verder is vitamine C nodig voor de vorming van bindweefsel, de opname van ijzer en het is goed voor je weerstand. In aardappelen, groenten en fruit zit veel vitamine C.Vitamine D
Vitamine D is nodig voor de groei en ontwikkeling van de botten en tanden van je kind. Ook speelt deze vitamine een rol bij de werking van spieren en het immuunsysteem. Vitamine D zit vooral in vette vis, halvarine en margarine.Vitamine E
Vitamine E beschermt de wanden van cellen, bloedvaten, organen, ogen en weefsel tegen beschadigingen. De vitamine komt voor in bijvoorbeeld zonnebloemolie, halvarine, margarine, brood, graanproducten, noten, zaden en fruit.
Tip: Zo boost je het immuunsysteem van je kind
Vitamines per leeftijdsfase
Een baby heeft minder vitamines en mineralen nodig dan een kind van acht jaar. Hier volgt een overzicht welke vitamines belangrijk zijn per leeftijdscategorie.
1. Baby (0 – 12 maanden)
In de eerste maanden heeft je baby genoeg aan borstvoeding of flesvoeding. Hier zitten bijna alle voedingsstoffen in die je baby nodig heeft. Alleen zit er niet genoeg vitamine D en vitamine K in moedermelk.
Vitamine D
Vitamine D is nodig voor de groei en de ontwikkeling van de botten. De vitamine zorgt ervoor dat calcium goed wordt opgenomen in de botten. Verder is het belangrijk voor de opbouw van sterke tanden, een goede spierfunctie en weerstand. Als je baby een week oud is, kun je hem voortaan elke dag tien microgram extra vitamine D geven. Jonge kinderen halen nog niet genoeg vitamine D uit zonlicht en voeding. Heeft je kind een lichte huid, dan geef je vitamine D tot hij vier jaar is. Kinderen met een getinte of donkere huid hebben ook daarna tien microgram vitamine D per dag nodig. Vitamine D of levertraan, wat is beter?
Daarnaast, als je kind uitsluitend plantaardig eet, is het belangrijk om dagelijks extra vitamine B12 te geven.Vitamine K
Vitamine K is belangrijk voor de bloedstolling en mogelijk ook voor de aanmaak van botten. Baby's krijgen daarom standaard na de geboorte al extra vitamine K toegediend. Daarna kun je je baby tot en met drie maanden elke dag 150 microgram vitamine K geven als je borstvoeding geeft of minder dan 500 milliliter flesvoeding.
Baby's krijgen tijdens de zwangerschap geen vitamine K via de placenta, waardoor ze geen voorraad kunnen opslaan. Ook zijn er de eerste twaalf weken nog niet genoeg darmbacteriën om vitamine K te kunnen aanmaken.
Wat is het beste: babyvoeding zelf maken of een potje?
Druppels vitamine D en K
Vitamine D en K koop je bij de apotheek of drogist. Dit zijn druppels op oliebasis of op waterbasis (aquosom). Voor het effect maakt het niets uit, maar wel qua prijs en samenstelling. Aan de druppels op waterbasis is suiker toegevoegd. Daardoor hebben de druppels een anijssmaak. De druppels op oliebasis zijn neutraal van smaak, omdat hier geen suiker aan is toegevoegd. Vitamine en K en D druppels kun je gewoon kopen bij de supermarkt of drogist. Er is geen verschil in kwaliteit tussen A-merk of huismerk. Kijk wel altijd goed naar de dosering, soms wordt die door fabrikanten aangepast.
Hoe geef je de vitamines?
De vitaminedruppels kun je op een lepeltje doen of via een pipet aan je kind geven. Je kunt de druppels ook door zijn eten of drinken doen. Als je dit door een warme maaltijd doet, doe dit dan wel nadat je het eten hebt opgewarmd. De vitamines gaan anders verloren tijdens het opwarmen. Het nadeel van het mengen van de druppels, is dat je niet zeker weet of je kind zijn eten of drinken helemaal opeet of -drinkt. Je weet dan ook niet precies hoeveel van de vitamines hij binnenkrijgt.
Vitamines vergeten te geven
Je kunt je kind de vitamines het beste op een vast tijdstip geven. Het is niet erg als je het een keer vergeet. Geef de druppels als je er weer aan denkt. Let er wel op dat kinderen tot één jaar maximaal 25 microgram vitamine D per dag mogen krijgen. Voor vitamine K maakt dat niets uit, maar het blijft beter om het elke dag aan je kind te geven.
Meer weten? Vitamine K, D en A: hou deze dosering aan
2. Peuters (1 – 3 jaar)
Als je kind één jaar is, kan hij voortaan met de pot mee-eten. Dit gaat bij de één makkelijker dan bij de ander. Sommige peuters willen nog wel eens weigeren om te eten. Blijf het je kind gewoon aanbieden. Bekijk eventueel deze tips voor peuters die niet willen eten.
De basis voor genoeg vitamines en mineralen is gezonde voeding. Net zoals bij baby's is het belangrijk dat je kind extra vitamine D krijgt. Kinderen tot vier jaar kunnen nog niet genoeg vitamine D aanmaken uit zonlicht of voeding. Je kind heeft elke dag tien microgram extra vitamine D nodig.
Check hier: Handige voedingsschema's voor dreumes en peuter
3. Kinderen (4 – 13 jaar)
Als je kind gezond en gevarieerd eet, krijgt hij alle vitamines en mineralen binnen die hij nodig heeft. Er is alleen een uitzondering voor kinderen die te weinig buiten komen of een donkere of getinte huidskleur hebben. Voor die kinderen is het verstandig om nog steeds tien microgram vitamine D per dag in te nemen.
Tips om je kind (meer) groente te laten eten
Wat is de juiste hoeveelheid?
Vitamines komen in veel groenten, fruitsoorten en andere gezonde voedingsproducten voor. Als je kind gevarieerd en gezond eet, krijgt hij dus van alles binnen. Maar hoe weet je of het genoeg is?
De Gezondheidsraad heeft voor elke vitamine een Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid vastgesteld. Dit wordt ook wel de ADH genoemd. Als je kind elke dag die ADH binnenkrijgt, weet je zeker dat hij genoeg vitamines en mineralen binnenkrijgt. De dagelijkse aanbevolen hoeveelheid verschilt wel per leeftijd. En het is erg lastig te berekenen, omdat je vitamines niet kunt wegen. Ook heeft je kind van de ene vitamine 75 milligram per dag nodig, en van de andere maar 1,5 milligram.
Wil je er gerust op zijn dat je kind genoeg vitamines en mineralen binnenkrijgt, dan kun je deze voorbeeldmenu's van het Voedingscentrum eens proberen. Of vergelijk ze met wat jij je kind elke dag te eten en te drinken geeft.
Lees ook: Waarom je kind vezelrijke voeding nodig heeft
Producten met toegevoegde vitamines en mineralen
Verse voeding met voldoende groente, fruit, zuivel en granen zorgt voor een heel goede basis. Daarnaast zijn er in de supermarkt allerlei verpakte producten te koop met toegevoegde vitamines en mineralen. Fabrikanten weten het mooi te brengen met termen als 'bron van' en 'rijk aan', maar wat wil dit nu eigenlijk zeggen? Voor vitamines en mineralen gelden de volgende richtlijnen:
De vermelding 'Bron van' betekent dat het product minimaal 15% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid per 100 gr/ml bevat.
De vermelding 'Rijk aan' betekent dat het product minimaal 30% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid per 100 gr/ml bevat.
Maar dat zegt uiteindelijk nog steeds niet veel over hoe gezond een product is. Water is bijvoorbeeld nog altijd gezonder dan vruchtensap, daar veranderen toegevoegde vitamines niets aan.
Weetje: Dit zijn gezonde tussendoortjes voor kinderen
Groenten
Kinderen van 1-3 jaar: 50 – 100 gram (1-2 opscheplepels)
Kinderen van 4-8 jaar: 100 – 150 gram (2-3 opscheplepels)
Fruit
Kinderen van 1-3 jaar: 150 gram (1,5 stuk)
Kinderen 4-8 jaar: 150 gram (1,5 stuk)
Kinderen 8 jaar en ouder: 200 gram (2 stuks)
Lees meer: Wat als je kind geen groente of fruit lust?
Te veel vitamines
Als je kind vitaminepillen krijgt, bestaat de kans dat hij te veel vitamines en mineralen binnenkrijgt. Voor sommige vitamines kan dat schadelijk zijn, zoals voor vitamine A en foliumzuur. Op de verpakking van vitaminepillen staan vaak de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voor volwassenen, maar dat is veel voor een klein kind.
Voor zowel volwassenen als voor kinderen geldt: een vitaminepil kan een gezond eetpatroon niet vervangen. Groente en fruit bevatten naast vitamines ook nog veel vezels, mineralen en bioactieve stoffen, en zijn daarom een gezondere keuze dan een vitaminepil.
Vegetarisch voedingspatroon
Als je kind vegetarisch eet, is het verstandig om te letten op de ijzerinname. Geef voldoende volkoren graanproducten, peulvruchten, noten en eieren. Geef je je kind wel eens appelstroop, kies dan de variant met toegevoegd ijzer. Vitamine C bevordert de opname van ijzer uit voeding, dus geef je kind ook wat fruit en/of groente bij het ontbijt en de lunch. Dat geldt trouwens ook voor kinderen die wel vlees eten. Als je vleesvervangers koopt, let er dan op of er ijzer en het liefst ook vitamine B12 aan is toegevoegd.
Veganistisch voedingspatroon
Als je kind volledig veganistisch eet (zonder dierlijke producten), is er meer kans op tekorten als je niet goed let op de juiste voeding. Deze tekorten kunnen vervelende gevolgen hebben voor de groei, ontwikkeling en gezondheid van een kind. Het is belangrijk dat je kind onder meer genoeg eiwit, ijzer, vitamine B1, B2 en B12 en calcium binnenkrijgt. Je kunt je kind extra vitaminesupplementen geven en daarbij is het aan te raden om samen met een diëtist te kijken wat de juiste hoeveelheid is. Een diëtist kan ook advies geven over een gezond voedingspatroon zonder dierlijke producten.
Lees ook: Mijn kind wil vegetarisch eten, waar moet ik op letten?
Andere vitamines en voedingssupplementen
Als je kind gezond en gevarieerd eet, krijgt hij genoeg vitamines en mineralen binnen. Ook het Voedingscentrum geeft aan dat het niet nodig is om je kind extra vitamines of voedingssupplementen te geven.
Mocht je zorgen hebben over de groei, gezondheid of ontwikkeling van je kind, raadpleeg dan altijd een (huis)arts of een verpleegkundige bij het consultatiebureau.
Bronnen: Voedingscentrum, Thuisarts
