Overzicht vruchtbaarheidsbehandelingen: welke soorten zijn er?

Als zwanger worden niet vanzelf gaat

Als je na een jaar vrijen zonder anticonceptiemiddelen niet zwanger bent geworden, kun je samen met je partner laten onderzoeken waardoor het komt dat een zwangerschap uitblijft. Wanneer je niet elke maand of onregelmatig menstrueert, kun je met je huisarts overleggen of het zinvol is om al eerder met een vruchtbaarheidsonderzoek in het ziekenhuis te starten.

Vruchtbaarheidsbehandelingen en het fertiliteitstraject

Tijdens een fertiliteitstraject wordt onder meer onderzocht of de vrouw een eisprong heeft. Ook wordt het sperma van de man in een laboratorium onderzocht. Als uit het vruchtbaarheidsonderzoek blijkt dat er geen factoren zijn die een zwangerschap in de weg staan, kan het advies zijn om de natuur wat langer de kans te geven en te kijken of je toch spontaan zwanger wordt. Blijkt uit het onderzoek dat er sprake is van een vruchtbaarheidsstoornis, dan kan een vruchtbaarheidsbehandeling in sommige gevallen de kans op een zwangerschap vergroten.

Er bestaan verschillende vruchtbaarheidsbehandelingen, zoals ovulatie-inductie, IUI, IVF en behandelingen met donoreicellen of donorzaadcellen. Helaas betekent een vruchtbaarheidsbehandeling niet dat je gegarandeerd zwanger raakt. Sommige stellen blijven ongewenst kinderloos.

Welke vruchtbaarheidsbehandelingen zijn er?

Een specialist bepaalt voor welke vruchtbaarheidsbehandeling jullie in aanmerking komen. Dit zijn de meest voorkomende vruchtbaarheidsbehandelingen:

• Ovulatie-inductie
  Als je problemen hebt met je eisprong (bijvoorbeeld een zeer onregelmatige cyclus of een cyclus langer dan zes weken), kun je baat hebben bij ovulatie-inductie (OI). Bij deze vruchtbaarheidsbehandeling wordt de uitrijping van een eicel gestimuleerd met medicijnen.
  
  Ovitrelle stimuleert de eisprong. Dit gebeurt door het verhogen van de productie van bepaalde hormonen die nodig zijn voor de rijping en de afgifte van een eicel uit de eierstok.
  
  Ovitrelle wordt vaak voorgeschreven in het kader van in-vitrofertilisatie (IVF) of intra-uteriene inseminatie (IUI) behandelingen, maar kan ook gebruikt worden in andere gevallen van vruchtbaarheidsproblemen, zoals bij vrouwen die moeite hebben om op natuurlijke wijze zwanger te worden door ovulatieproblemen.
  

• Intra-uteriene inseminatie (IUI)
  IUI is de meest toegepaste vruchtbaarheidsbehandeling in Nederland. Hierbij worden voorbewerkte zaadcellen direct in je baarmoeder ingebracht. Dit gebeurt rond de eisprong. Deze behandeling kan in een natuurlijke cyclus of in een cyclus gestimuleerd met hormonen. Dit hangt af van de reden waarom een IUI-behandeling wordt toegepast.

• In-vitro fertilisatie (IVF)
  In-vitro-fertilisatie wordt ook wel reageerbuisbevruchting genoemd. IVF betekent letterlijk bevruchting (fertilisatie) in glas (in vitro). De bevruchting gebeurt buiten je lichaam. Je krijgt een hormoonbehandeling zodat er meerdere eitjes rijpen.

• Intra-cytoplasmatische-sperma-injectie (ICSI)
  Een ICSI-behandeling lijkt op een IVF-behandeling. Alleen is de manier waarop de bevruchting plaatsvindt in het laboratorium anders. Bij ICSI wordt een zaadcel direct in de eicel ingebracht.

• Eiceldonatie
  Als je vervroegd in de overgang komt, of als er niet genoeg goede eicellen in de eierstok aanwezig zijn, maar je wel een normale baarmoeder hebt, kan eiceldonatie een optie zijn. Je krijgt eicellen van een donor, die daarna bevrucht worden met de zaadcellen van je partner (of met donorzaad). De donor ondergaat daarbij een behandeling, net als bij IVF.

• Kunstmatige inseminatie donorsperma (KID)
  KID is een mogelijkheid als het sperma van je partner van zeer slechte kwaliteit is of als hij helemaal geen spermacellen produceert. Ook wanneer je partner een erfelijke aandoening heeft die hij niet wil doorgeven aan zijn kinderen, is het mogelijk om met hulp van een spermadonor zwanger te worden. Deze vruchtbaarheidsbehandeling is ook een optie wanneer je geen (mannelijke) partner hebt. Het donorsperma wordt met een dun buisje ingebracht in je baarmoeder vlak voor je eisprong.

• MESA, PESA of TESE bij ontbreken zaadcellen
  Azoöspermie betekent dat er geen zaadcellen worden gevonden in een zaadlozing. In sommige gevallen worden er wel zaadcellen aangemaakt, maar komen ze tijdens een zaadlozing niet naar buiten. De zaadcellen zitten in de bijbal of de zaadballen. Bij een MESA-behandeling worden de zaadcellen direct uit de bijbal gehaald door middel van een microchirurgische ingreep. Bij PESA worden de zaadcellen met een naald opgezogen uit de bijbal. Wanneer dit niet lukt, kan worden geprobeerd om zaadcellen uit de zaadbal zelf te halen door middel van een TESE-behandeling.

• In-vitro Maturatie (IVM)
  Hierbij worden onrijpe eicellen uit de eierstokken gehaald en in het laboratorium tot rijping gebracht, om ze vervolgens te bevruchten via IVF of ICSI. Deze techniek wordt in Nederland niet meer toegepast, omdat uit onderzoek blijkt dat de kans op een zwangerschap met deze behandeling extreem laag is.

Verschil IVF en ICSI

IVF- en ICSI-behandelingen lijken op elkaar: in beide gevallen wordt een eicel buiten het lichaam bevrucht. Bij ICSI wordt een zaadcel in een eicel ingebracht. Daarmee gaat deze vruchtbaarheidsbehandeling iets verder dan IVF, waarbij een zaadcel zelf de eicel bevrucht. Bij beide vruchtbaarheidsbehandelingen gebruik je eerst hormonen om eicellen te laten rijpen. De eicellen worden met een punctie uit je eierstok gehaald en na bevruchting teruggeplaatst in je baarmoeder.

De juiste kliniek voor vruchtbaarheidsbehandelingen

Als de huisarts je doorverwijst naar een gynaecoloog of fertiliteitsarts voor een vruchtbaarheidsbehandeling kun je zelf kiezen naar welke kliniek je gaat. Bij de kliniek geeft een specialist aan of je in aanmerking komt voor vruchtbaarheidsbehandeling(en), en zo ja voor welke. Niet elke kliniek biedt alle vruchtbaarheidsbehandelingen aan, dus soms word je doorverwezen.

Bij het kiezen van een kliniek is het slim om rekening te houden met:

• de reistijd. Je moet soms vaak op en neer reizen in korte tijd.

• de tevredenheid van andere patiënten.

• het contract van je zorgverzekeraar. Check vooraf of je zorgverzekeraar een contract heeft met de kliniek van jouw keuze omdat de kosten anders hoog kunnen oplopen.

Op basis van de informatie uit de monitor fertiliteitszorg, die is ontwikkeld door Freya, kunnen patiënten een bewuste keuze maken voor een kliniek. Ook kunnen ziekenhuizen aangeven waarin zij zich onderscheiden van andere klinieken.

Wat kost een vruchtbaarheidsbehandeling?

Vruchtbaarheidsonderzoek en vruchtbaarheidsbehandelingen worden alleen vergoed als je jonger bent dan 43, je een medische indicatie hebt en wanneer je door je huisarts of een andere specialist wordt doorverwezen. Dit moet je van tevoren regelen. Daarnaast is het slim om de voorwaarden van je zorgverzekeringspolis te checken. Lees hier meer over de vergoeding van vruchtbaarheidsbehandelingen.

Vruchtbaarheidsbehandelingen: het mentale aspect

Gaat zwanger worden niet vanzelf, dan kan dat veel invloed hebben op je leven. Er komen een hoop emoties bij kijken: je kunt je somber en verdrietig voelen, boos zijn, jaloers, het kan invloed hebben op je relatie. Misschien wordt het je soms allemaal even te veel. Dat is volkomen logisch.

Praten met iemand dicht bij je (je partner, vriendin, moeder, zus) kan opluchten. Je kunt er ook voor kiezen lotgenoten op te zoeken, of te praten met een professional. Die kan je helpen keuzes te maken en verdriet en teleurstelling te verwerken. Er is gelukkig steeds meer psychosociale hulp beschikbaar bij een onvervulde kinderwens. Je mag steun verwachten van het fertiliteitsteam dat jou helpt. Ook kun je terecht bij psychologen, psychosociaal therapeuten, maatschappelijk werkenden en coaches. Hier lees je wat zij voor je kunnen betekenen en hoe je de keuze maakt bij wie je aanklopt.

Andere mogelijkheden om je kinderwens in vervulling te laten gaan

Soms is een vruchtbaarheidsbehandeling niet mogelijk of lukt het met behulp van een behandeling niet om zwanger te worden. Er zijn dan ook andere manieren om je kinderwens in vervulling te laten gaan. Als een van beide partners onvruchtbaar is, kun je bijvoorbeeld denken aan zaad- of eiceldonatie, embryodonatie, draagmoederschap, pleegzorg of adoptie.

• Zaaddonatie
  Wanneer de man onvruchtbaar is of een ernstige erfelijke ziekte heeft, is er de mogelijkheid om de zaadcel van een zaaddonor te gebruiken. Deze behandeling is ook mogelijk wanneer je geen (mannelijke) partner hebt. Deze zaaddonor kan een bekende zijn of een onbekende via een spermabank.

• Eiceldonatie
  Als de vrouw onvruchtbaar is of een ernstige erfelijke ziekte heeft, is eiceldonatie een optie. De donor staat een eicel af die bevrucht wordt door een zaadcel van (meestal) je eigen partner. Deze bevruchte donoreicel wordt in jouw baarmoeder geplaatst. De kans dat deze vruchtbaarheidsbehandeling slaagt, ligt even hoog als bij een reguliere IVF-behandeling.

• Embryodonatie
  Wanneer jullie allebei onvruchtbaar zijn, kan embryodonatie uitkomst bieden. Een embryo kan gedoneerd worden door een bekende of door een onbekende via een embryobank. Dit embryo wordt bij de wensmoeder in de baarmoeder geplaatst.

• Draagmoeder
  Als je zelf geen (geschikte) baarmoeder hebt of als je vanwege je gezondheid geen zwangerschap kunt voldragen, kan een draagmoeder een optie zijn. Jouw eicel wordt door middel van een IVF- of ICSI-behandeling bevrucht met het zaad van (meestal) je eigen partner. Deze bevruchte eicel wordt in de baarmoeder van de draagmoeder geplaatst. Jij en je partner zijn op die manier wel de biologische ouders van het kind. Er zijn zeer strenge regels voor draagmoederschap in Nederland. Deze mogelijkheid wordt zelden toegepast.

• Pleegzorg
  Opgroeiende kinderen hebben een stabiele, veilige omgeving nodig. Maar soms ontbreekt die zorg, dan kun je als pleeggezin een tweede thuis bieden. Een plek in de buurt waar kinderen terecht kunnen als het thuis even niet gaat. Sommige pleeggezinnen nemen een kind in huis tot de problemen thuis zijn opgelost. Maar ook parttime kun je als pleegouder van grote betekenis zijn. Dan komt een kind bijvoorbeeld in het weekend of in de vakantie logeren. Lees hier meer over pleegzorg.

• Adoptie
  Als je ongewenst kinderloos bent, kun je adoptie overwegen. Dat is vaak een langdurig en ingrijpend proces. Hier kun je meer lezen over binnenlandse adoptie.

Bronnen: Catharina ziekenhuis, Medisch Centrum Kinderwens Leiderdorp